Pedodonti

Pedodonti- Çocuk Ağız ve Diş Sağlığı

Süt Dişleri

Bebekler doğdukları anda hemen hemen tüm süt dişleri dişetlerinin altında saklı olsa da şekillenmiştir. Bu dişler bebek altı aylıkken tipik olarak sürmeye başlar ya da dişetlerinden bir miktar görünürler. Tabii bazı bebeklerin diş çıkarmaları daha erken ya da geç de olabilmektedir. Bu normaldir.
Genellikle bebeklerde ilk çıkan dişler alt ön dişlerdir. Bunları takiben üst ön dört diş ile birlikte alt dişlerden ikisi daha sürer. Bundan sonra dişler genellikle çenelerin her iki tarafında aynı zamanda olmak üzere yavaş yavaş ağızda yerlerini alırlar. Bebeğiniz 36 aylık olduğunda ağzında 20 adet süt dişinin bulunması gerekir.

Bu süt dişleri tipik olarak aralıklı dizilir. Sürekli dişler ile süt dişleri arasındaki boyut farkından dolayı, bu boşluklar sürekli dişlere yeterli yerlerin kalmasına yardımcı olur. Dişler arasındaki bu boşluklar aynı zamanda çocuğunuzun dişlerini temizlemesini kolaylaştırır.

Süt Dişlerinin Bakımı

Süt dişleri sonuçta düşecekse de daimi dişler kadar önemlidirler.

Süt dişleri:

• Çocuğun yiyecekleri ısırması ve çiğnemesine yardımcı olur.
• Çocuğun daha sempatik görünmesini sağlar.
• Çocuğun doğru şekilde konuşmasına yardımcı olur.
• Çocuğun daimi dişleri için gerekli yeri muhafaza ederler.
• Daimi dişlerin yerlerine yerleşmelerine rehberlik ederler.

Bu nedenlerden ötürü çocuğunuzun süt dişlerine iyi bakmanız çok önemlidir.

Bebeğinizin üst ya da alt çenede dört adet dişi yan yana dizildiğinde, günde iki kez dişlerini fırçalamalısınız. Bunun için yumuşak bir diş fırçası seçmelisiniz. Aynı zamanda fırçayı daha da yumuşatmak için birkaç dakika ılık suda bekletebilirsiniz.

Çocuklar için özel fluoridli diş macunundan nohut tanesi kadar kullanarak ya da sadece su ile dişlerini fırçalamalısınız. Unutmamalısınız ki çocuğunuz diş macunu tükürmek yerine yutmayı tercih edecektir. Fluoridin çok fazla yutulması ise daimi dişlerde kozmetik problemlere (fluorozis) yol açabilir. Dişsiz olan alanları ise gazlı bez ya da tülbendi ıslatarak silmelisiniz. Çocuğunuzun dişleri birbirine değdiğinde günde bir kez diş ipi kullanmalısınız.

Türkiye’deki sular fluoridli olduğundan genellikle ek olarak fluoridin tablet şeklinde alınmasına gerek olmamaktadır. Ancak bulunduğunuz bölgedeki sular fluoridli değilse diş hekiminiz ya da çocuk doktorunuza danışarak gerekli miktarda fluoridin çocuğunuz tarafından alınmasını sağlayabilirsiniz. Bu konuda göz önünde bulundurulması gereken nokta fluoridin dozunun fazla olması nedeniyle daimi dişlerde oluşabilecek kozmetik problemlerdir.

Bir süre sonra çocuğunuz dişlerini kendisi fırçalamak isteyecektir. Çocuğunuzun dişlerinin temizliğinden kendinizin sorumlu olduğunu unutmadan ona fırçalaması için izin vermelisiniz. 6-8 yaşına kadar iyi bir şekilde fırçalaması için koordinasyon ve el becerisi yeterli olmayacaktır. Ancak bu yaşlardan sonra da çocuğunuz dişlerini fırçaladıktan sonra kontrol etmeniz gerekir.

Biberon Çürüğü Nedir?

Biberon çürüğü bebeğinizin dişlerini hızlı bir şekilde tahrip edebilecek olan çürüklerdir. Bu durumdan korunmak mümkündür. Bu durum bebeğinizin dişleri karbonhidratlardan oluşan şekerlerle uzun süreli temasta kaldığında ortaya çıkar. Meyve suyu ve süt gibi karbonhidrat içerikli bir sıvı ağızda kaldığında bakteriler şekerlerle beslenmeye başlar. Böylece bakteriler asit üreterek, ağızda yeterli süre kaldıkları takdirde, dişlerde çürük oluşturmaya başlarlar.

Bu durum bebeğiniz sıklıkla:

• Süt, meyve suyu, şekerli su ya da sadece sudan başka diğer tüm içeceklerle dolu biberonla uyuyorsa
• Gün boyunca rahatlaması için biberonunda şekerli sıvı ya da süt içiyorsa
• Şeker, bal ya da diğer şekerli sıvılara batırılmış yalancı meme kullanıyorsa

Anne sütü beraberinde karbonhidratlarla verilmediği takdirde, çürüğe neden olmaz. Anne sütünün yanında mama ile beslenen bebeklerde çürük riski mevcuttur.

Bebeğinizin ne içtiği kadar, ne kadar sıklıkla içtiği de önemlidir. Çocuğunuz ağzında ne kadar uzun süre su dışında bir sıvı tutarsa, çürük riski o derece artar. Bu nedenle bebeğinizin biberonla uyuması ya da gün boyunca biberonu yalancı meme olarak kullanması tehlikelidir. Biberon çürüklerinden diğer dişler etkilense de en çok zarar görenler üst ön dişlerdir. Biberon çürükleri ancak bebeğinizin ağzında Streptococcus mutans adlı bakteri bulunuyorsa oluşabilir. Küçük çürükleri olan çocuklarda ağızdaki bakterilerin %1’inden azını S. mutans oluştururken, erken çocukluk dönemi çürüğü olan çocuklarda bu oran %50’ye kadar çıkar.

S. mutans yaygın olarak bulunur ve bebek 6-31 aylar arasında anneden çocuğa geçer. Bu döneme “enfeksiyon penceresi” adı verilir. Çocuğunuzun çürüksüz şekilde hayatına devam edebilmesi için sizin de ağız ve diş sağlığınıza önem göstermeniz gerekmektedir.

Biberon çürüklerinde öncelikle üst kesici dişler etkilenir. Çürükler genellikle kolay görülemeyen yerler olan dişlerin arka kısımlarında başlar. Sonra üst çene arka dişler ve daha sonra alt çene arka dişler etkilenir. Alt kesici dişler genellikle bu durumdan etkilenmez, çünkü dil üstlerine gelerek onların sıvıya maruz kalmalarını önler ve böylece bakterilerden etkilenmelerini engeller.

Tedavi edilmemiş olan çürük dişler ağrı ve enfeksiyona neden olabilir. Bunlar daha kapsamlı ve komplike bir tedavi gerektirebilirler. Çok kötü çürümüş dişler enfeksiyonun ortadan kaldırılması, enfeksiyonun yüze sıçrama riskinin azaltılması ve daimi dişlerin enfeksiyondan etkilenmeden gelişebilmelerini sağlamak için çekilebilir.

Karbonhidrat içeren herhangi bir sıvı, uzun süre dişler üzerinde kaldığında, biberon çürüklerine neden olabilir. Bu sıvılar, süt, meyve suyu, su katılmış meyve suyu, şekerli su ya da herhangi bir şekerli içecek olabilir. Sadece suyun ağızda uzun süre bulunması çocuğunuza herhangi bir zarar vermez.

Biberon çürüklerinden korunmak için bazı tavsiyeler:

• Bebeğinizin, karbonhidrat içerikli sıvı ile dolu biberonla uyumasına izin vermeyin. Sadece su ile yatmasın da bir sakınca yoktur.
• Bebeğinizi, doktorunuz ile de görüştükten sonra, 12-14 aylıkken biberondan uzaklaştırın.
• Gün boyunca bebeğinizin rahatlaması için su dışında başka bir sıvı ile dolu biberon kullanmasına izin vermeyin.
• Bebeğinizin yalancı memesini şekere ya da şekerli sıvılara batırmayınız.
• Çocuğunuzun yemeğine şeker eklemeyiniz.
• Bebeğinizin dişlerini ve dişetlerini ıslak bez ya da diş fırçası ile her yemeğinden sonra temizleyiniz.
• Bebeğinizin ilk dişi çıktığında en kısa sürede diş hekiminizi ziyaret etmelisiniz.
• Bebeğinize bir yaşından itibaren bardakla içmeyi öğretmelisiniz.
• Bebeğinizin yeterli miktarda fluorid aldığından emin olmalısınız. Şehrinizdeki içme sularında fluor bulunmuyorsa diş hekiminize fluorid destekleri konusunda danışabilirsiniz.

Daimi Dişler

Çocuğunuz 6-7 yaşlarındayken süt dişleri düşüp, yerlerine daimi dişleri sürmeye başlar. Bu süreç biraz daha erken ya da geç de olabilir. Her çocuğun kendi kalıtsal özelliklerinden ötürü bu süreç değişebilir. Yeni çıkan dişlerin simetrisi ya da sıralaması, dişlerin ne zaman sürdüğünden daha önemlidir. Çoğunlukla ağızda ilk görünen daimi dişler alt ön dişlerdir. Ancak bazı çocuklarda 6 yaş dişleri adı da verilen birinci büyük azı dişleri de ilk süren daimi dişler olabilir.

Çocuğunuz 13 yaşına geldiğinde daimi dişlerinin büyük kısmı ağızdaki yerlerini almış olur. 3. büyük azı dişleri 17-21 yaşları arasında sürerler. Ancak bazı kişilerde 3. büyük azılar hiç gelişmemiş olabilir. Sıklıkla bu dişler gelişmiş olsa da doğru pozisyonda olmadıkları ya da ağızda yer olmadığından süremezler ve gömük olarak kalırlar.

Daimi Dişlerin Bakımı

Çocuğunuz 6-8 yaşına gelene kadar diş fırçalama konusunda yardımınıza ihtiyacı vardır. Sabah ve yatmadan hemen önce olmak üzere günde en az iki kez bu konuda ona yardımcı olmalısınız. Çocuğunuzun dişleri (özellikle de büyük azılar) üzerinde yiyecek artıklarının kalmamasına dikkat etmelisiniz. Çünkü büyük azı dişleri üzerinde yiyecek artıklarının saklanabileceği girinti ve çıkıntılar çok fazladır.

Çocuğunuzun ağız ve diş sağlığı için birkaç tavsiye:

• Yumuşak, naylon kılları olan diş fırçası üzerine bezelye tanesi kadar fluoridli diş macunu sürerek kullanabilirsiniz.
• Çocuğunuza diş macununu yutmaması için köpükleri nasıl tükürebileceğini öğretmelisiniz.
• Çocuğunuzun iki dişi birbirine değer pozisyonda çıktığında diş ipi de kullanmaya başlamalısınız. Çocuklar 9 yaşına geldiklerinde kendi kendilerine diş ipi kullanabilecek beceriye erişebilirler. Diş ipi kullanımı ile diş fırçasını ulaşamadığı diş aralarına ulaşılarak çürüklerden korunmuş oluruz.
• Çocuğunuzun yeterli miktarda fluorid alıp almadığı konusunda diş hekiminiz ya da çocuk doktorunuz ile görüşebilirsiniz.

Çocuğunuzun Dişlerinin Beslenme ile Bağlantısı

Çocuğunuzun diş sağlığı için ne yediği kadar, ne zaman ve ne sıklıkla yediği de önem taşır. Dengeli beslenme uzun süreli diş sağlığı (uygun gelişen dişler ve sağlıklı dişetleri) için önemlidir.

Karbonhidratlı yiyeceklerin ağızda ya da dişler üzerinde uzun süre kalmaları diş çürüklerine neden olur. Ağız içinde bulunan bakteriler, bu karbonhidratlarla beslenerek asit oluşturur. Bu aist ile dişin mine tabakasına etki ederek çürük oluşumunu başlatırlar. Öğünler arası geçen sürede tükürük bu asidin etkisini ortadan kaldırmaya yarar. Sık yeme alışkanlığı ağzın asidik kalmasına neden olarak diş çürüklerine yatkın hale gelmesine neden olur.

Atıştırma ve yemek zamanları hakkında tavsiyeler:

• Çocuğunuza atıştırması için taze meyve, sebze ya da peynir gibi sağlıklı yiyecekler verin.
• Şeker içermeyen ya da şeker katılmamış yiyecekler satın alın.
• Şekerli ya da nişastalı yiyecekleri atıştırma olarak değil, yemeklerden sonra servis edin.
• Çocuğunuzu dişlerini yedikten sonra fırçalama sözüne rağmen yapışkan yiyeceklerden uzak tutmalısınız. Çünkü bu yiyecekler dişler arasına ve diş yüzeylerindeki girintilere girerler ve uzaklaştırılmaları zordur. Sizi şaşırtabilir ancak bu yiyeceklerden bazıları şunlardır: kremalı kurabiyeler, incir, krokan, yulaflı kurabiyeler, fıstıklı kurabiyeler, sade çörekler, patates cipsleri ve krakerler.
• Daha az atıştırmasını önermelisiniz. Sık yenen yiyecekler sonunda, ağzındaki asit miktarı artar ve uzun süre bu şekilde kalır.
• Çocuğunuz atıştırdıktan sonra dişlerini fırçaladığından emin olmalısınız. Bu mümkün değilse su ile birkaç kez ağzını çalkalatmalısınız.
• Çocuğunuzu xylitol içeren ya da şekersiz sakızlar almaya yönlendirmelisiniz.
• Çocuğunuza yatmadan hemen önce süt, meyve suyu ya da asitli içecekler vermemelisiniz.

Çocuklarda Radyografi

Radyografi de denilen röntgenler, teşhiste için önemli yardımcılardır.

Röntgenler diş hekimine:

• Çocuğunuzun dişlerinin nasıl sürdüğü
• Sürmemiş dişleri sayı, büyüklük ve pozisyonlarının görünmesi
• Kayıp ya da fazladan diş olup olmadığının belirlenmesi
• Ağız ve dişlerdeki yaralanmaların görüntülenmesi
• Dişler ya da ağızda enfeksiyon varlığının belirlenmesi
• Braket ve diğer ortodontik tedaviler için hazırlanılması
• Gözle muayenede görülemeyen sorunların belirlenmesin
• Kemik hastalıklarının tanımlanması konularında yardımcı olur.

Çocuğunuzun hangi sıklıkla röntgen ile muayene edileceği konusunda kesin bir sınır yoktur. Çocuğunuzun gelişimi ve diş sağlığı ile gereksinimleri de değişir. çocuğunuzun fazla sayıda çürüğü ve dolgusu varsa ya da diş çürüğü riski fazla ise diş hekiminiz bu durum kontrol altına alınana kadar altı ayda bir röntgen alınmasını isteyebilir. Röntgen gereksinimi aynı zamanda çocuğun,diş fırçalama, diş ipi kullanımı ve beslenmesine de bağlıdır. diğer çocuklarda sık röntgen alınmasına gerek yoktur. Ancak gerektiğinde röntgen alınmazsa, teşhis edilemeyen sorunlar daha kötü hale gelebilir.
Çocuk Dişlerinin Tedavisi

Çocuk Dişlerinde Yapılan Dolgular

Dişin restore edilmesi demek, dişin dolgu gibi bir tedavi seçeneği ile orijinal şekil ve fonksiyonuna geri döndürülmesi demektir. Çocukların süt ya da daimi dişlerinin restore edilmesi için çeşitli nedenler olabilir:

• Çürük
• Travma- kırık ya da çatlak diş
• Dişlerin çok küçük ya da uygun olmayan şekillerde olmasına neden olan gelişim defektleri
• Endodontik tedavi (pulpotomi ya da kök kanalı tedavisi)
• Fark edilebilir renklenmeler

Çocuklarda Süt Dişlerinin Restorasyonu

Süt dişine dolgu yapmanın, yerine gelecek olan daimi diş dolayısıyla gereksiz olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak süt dişleri sadece görünüm için değil, çiğneme ve konuşmanın normal gelişimi açısından da önem taşır. Süt dişleri aynı zamanda daimi dişlerin kendi pozisyonlarını almalarına da rehberlik ederler.

Bunun yanında diş çürüğünün bir enfeksiyondur. Çocuğunuzda çürük diş mevcutsa, vücudunda genel sağlığını da etkileyebilecek bir enfeksiyon bulunuyor demektir.

Süt dişleri, kalan sağlıklı diş yapısının miktarına göre dolgu ya da kuron ile restore edilir.

Süt dişine dolgu yapılmış olması, daimi dişin sürme vakti geldiğinde süt dişinin düşmesini zorlaştırmaz.

Çocuklarda Daimi Dişlerin Restorasyonu

Çocuklarda yapılan dolgular, yetişkinlerde yapılandan farklı değildir. Ancak, kuronun yapımı ve uyumlandırılması oldukça farklıdır. Çocuklarda kuronlar tek randevuda bitirilir.

Dolgu Yapılması

Küçük çocuklar diş tedavilerini yaptırmakta zorluk yaşayabilirler. Ancak bu yaş grubunda deneyim sahibi bir diş hekiminin, çocuk üzerinde pozitif etkisi olacaktır.

Lokal anestezi

Öncelikle topikal anestezik madde ( jel ya da merhem) ile dişeti ya da yanağın iç kısmı uyuşturulur. Bölge uyuştuğunda anestezi enjekte edilerek, diş ve bulunduğu bölge bir süreliğine hissizleştirilir.

Çürüğün Uzaklaştırılması ve Dolgunun Yapılması

Çürük diş dokularının uzaklaştırılıp, dişe dolgu için gerekli şekli verebilmek için döner alet ya da laser kullanılır. bu işlem için laser kullanıldığında lokal anesteziye gerek kalmaz. Kompozit dolgu yerleştirileceğinde diş yüzeyi asit ile pürüzlendirilerek, dolgunun diş yüzeyine yapışması sağlanır. Dolgu dişe ince katmanlar şeklinde yerleştirilerek, özel ışığı ile sertleştirilir. Daha sonra dolgu düzeltilir ve cilalanır.
1 Yaş Muayenesi

Yeni anne babaların aklındaki sorulardan biri de çocuklarının ilk kez ne zaman diş muayenesine götürmeleri gerektiğidir.
Amerikan Pedodontoloji Akademisi’ne göre bu sorunun kısaca cevabı bebek bir yaşına basınca gidilmelidir. Amerikan Pedodonti Akademisi, erken çocukluk dönemi çürüğü riski olan çocuklar için 1 yaşında pedodontik muayeneyi önerir.

Çürükler anne babaların çocuklarının ağız ve diş sağlığıyla ilgili bilmesi gerekenlerin hepsi değildir.

1 yaş muayenesinde anne babalar,

• Bebeğin ya da yeni yürümeye başlayan çocuğun ağzıyla nasıl ilgilenilmesi gerektiği
• Çocuk için uygun fluorid kullanımı
• Parmak emmek gibi ağız alışkanlıkları
• Travma ile ağız ve yüz kazalarından korunma yolları
• Diş çıkarma ve gelişimsel dönüm noktaları
• Beslenme ve ağız sağlığı arasındaki ilişki üzerinde durmalıdırlar.

İlk muayeneden sonra diş hekimi takip edilecek muayeneler için bir cetvel tavsiye edecektir. Eskiden diş hekimleri altı aylık kontroller öneriyorlardı. Bugün ise diş hekimleri çocukların kişisel ihtiyaç ve risklerine göre çocukların muayene sıklığını ayarlamaktadırlar. Çocuğunuz büyüdükçe, dental ekip, sizi genel ağız problemlerinden korumaya yardımcı olacak bilgiyi paylaşacaktır.

1 Yaş Diş Muayenesine Hazırlık

Bir yaş muayenesi, çocuğunuzun ağız sağlığıyla ve çocuğunuzun özgün ihtiyaçlarının en iyi nasıl karşılanacağıyla ilgili öğrenebileceklerinizin tümüdür. Sorularınızın cevaplarını alabildiğiniz ve güvenle kendinizi rahat hissettiğiniz diş hekimi kliniği ile ilişki oluşturmak içindir.

Çocuğunuzun 1 yaş diş muayenesine hazırlığın en iyi yolu ne bilmek istediğinizi, ne aradığınızı ve ne ummanız gerektiğini değerlendirmektir.

Sizi endişelendiren herhangi bir konuyla ilgili soru sormaya hazırlıklı olun.

• Çocuğa ve ebeveyne karşı sıcakkanlı
• Genç/küçük çocukların ağız sağlığı, gelişimiyle ilgili bilgi sahibi
• Size karşı duyarlı/cevap veren
• Çocuğunuz ağzına bakılırken gereksiz telaş yaptığında bile çocuğunuza karşı anlayışlı ve içten
• Çocuğunuzun özel ihtiyaçlarına odaklı
• Çocuğunuzun ağız ve diş bakımı hakkındaki tavsiye verebilecek ve bu bakımı nasıl yapmanız gerektiğini gösteren Bir diş hekimi kliniği çocuğunuz ve sizin için en iyisi seçim olacaktır.
Sizin ve çocuğunuz için doğru olan klinik,
• Kaza ya da dişleriniz ile ilgili acil bir durumda kliniğe nasıl ulaşacağınızı size söyleyen
• Düzenli takip bakımı için özel tavsiyelerde bulunan
• Çocuğunuzun oral gelişiminde takip edecek gelişmeyi size söyleyen
• Çocuğunuzun oral sağlığını koruyan ve geliştiren özelliklere sahip olmalıdır.

Diş hekimi, oral kontrol sırasında ve diş fırçalamayı gösterirken çocuğunuzun gereksiz telaşını duymaya hazırlıklıdır. Ama bazı zamanlarda, çocuklarının/bebeklerinin sessiz ve pasif olmaları ve muayenenin gerektirdiği dikkat ve orijinallikten hoşlanmaları anne babaları şaşırtır.

Mümkünse, çocuğunuzla ilgilenme konusunda sorumluluğu paylaşan bir yetişkinle birlikte muayeneye geliniz. Diş hekimiyle rahat ve serbest bir şekilde konuşmak ve çocuğunuz üzerine odaklanmak istiyorsanız, başka bir çocuğu ilk muayenede getirmemeniz en iyisidir.

Diş hekimi kliniğine, çocuğunuz için kendisini güvenli ve rahat bir yer olarak hissetmesine yardımcı olacak sevdiği bir oyuncağı, battaniyesi ya da aşina olduğu herhangi bir objeyi yanınızda getirmeniz faydalı olacaktır.
Çocuğunuzda, genelde bebeklerin dişlerinde görülen lekeler varsa diş hekimi çocuğunuzun dişlerini temizleyebilir. Özellikle çocuğunuzda çürük oluşma riski yüksekse, diş hekimi topikal/yerel fluorid uygulayabilir.

Klinikten ayrılmadan önce, çocuğunuzun gelişimi, sorumluluklarınız ve diş hekimi tarafından yapılacak takipler konusunda net bir fikre sahip olmalısınız. Sorularınıza cevap almış, çocuğunuzun çürük oluşma ve kapanış problemleri yaşama olasılıkları hakkında net bir fikre sahip olmanız ve çocuğunuzun mükemmel bir ağız sağlığına sahip olması için çocuğunuzun diş hekimiyle birlikte neler yapabileceğinizi bilmeniz gerekmektedir.