Ortodontik Tedavisi

Ortodontik Tedavi Nedir?

Ortodonti diş hekimliğinin özel bir dalı olup, dişlerde ve yüzde bulunan düzensizliklerin teşhisi, korunması ve tedavisi ile ilgilenen dalıdır. Maloklüzyon adı verilen düzensiz ya da “kötü” kapanış ortodontik tedavi ile düzeltilebilir.

Ortodontik tedavide düzeltici aletler kullanılır ve bunlar da genellikle braketlerdir. Bu aletler düzensiz kapanışları ve dişleri düzeltmek, biçimsiz boşlukları kapatmak, diş ve dudakları uygun konumlarına getirmek için kullanılırlar.

Aynı zamanda implant yapılması veya kozmetik diş hekimliği gibi diş hekimliğinin diğer dallarında da kullanılabilir.

Ortodontik tedavi küçük çocuklarda uygun çene büyümesi ve daimi dişlerin uygun olarak sürmesini sağlar.

Kapanış Bozuklukları:

Çapraşıklık ve dişlerin arasında boşlukların bulunması gibi düzensizlikler birçok kişide görülebilir. Birçok yetişkin kapanış bozukluğuna sahiptir. Kapanış bozuklukları çiğneme ve konuşmadaki zorluklar gibi fonksiyonel problemlerin yanında, kozmetik problemlere de neden olur.

Kapanış bozuklukları genetik olabilir. Travma da kapanış bozukluğuna neden olabilir. Dişler, kırık ya da çarpma sonucu yerlerinden oynadıklarında kendilerini çevreleyen kemik ile birleşebilirler. Ankilozis adı verilen bu anormal kök birleşmesi büyüme çağındaki çocukta meydana gelirse, dişler çene üzerinde uygun olarak sıralanamaz ve kapanış bozuklukları oluşur. Baş parmağın emilmesi ve yalancı emzik kullanımı da kapanış bozukluğuna bir nedendir. Üst çene dişleri alt çene dişlerinin üzerini örtecek biçimde büyüyebilirler. Aynı zamanda yutma sırasındaki dilin kuvveti de bu probleme neden olabilir. Süt dişleri zamanından önce düştüğü takdirde daimi dişler yerlerine düzgün biçimde sıralanamaz. Çünkü normal şartlar altında süt dişleri, daimi dişler için yer tutucu görevi görürler. Böylece daimi dişler ağız içine doğru şekilde gelemezler ve çapraşık olarak dizilirler. Bazı vakalarda, ağız içinde yarı sürmüş olarak bulunabilirler. Erken kaybedilmiş olan süt dişinin yanındaki dişler boşluğa doğru eğilirler ya da hareket ederler ve daimi dişler de bu nedenle sürmeleri gereken o boşluğa doğru hareket edemezler.

Ortodontik Tedavi Neden Gereklidir?

Ortodontik tedavi yapılıp yapılmaması kişiye bağlıdır. Birçok kişi diş sıralarındaki düzensizlikler, çapraşıklıklar ve örtülü kapanışları ile yaşamaktadır. Ancak birçok kişide ortodontik tedavi olarak daha konforlu bir hayat sürüp, kendilerine daha fazla güvenmektedir. Çünkü ortodontik tedavi ile uzun dönemde diş sağlığı korunur ve görünüm iyileştirilir, bu da kişinin kendine olan güveninin artmasına yardımcı olur.

Diş fırçalama ve diş ipi kullanımı gibi her gün uygulanan ağız ve diş bakımı, düzgün sıralanmış dişlerde çok daha kolay biçimde yapılabilir. çapraşık dişlerle karşılaştırdığımızda, düzgün sıralanmış dişlerde çürük ve dişeti hastalığı oluşma riski daha azdır. Kapanış bozuklukları ortodontik tedavi ile düzeltildiklerinde yiyecekleri çiğnemek ve sindirmek daha kolay olmaktadır.

Ortodontik tedavi arka dişleri erken aşınma riskinden korur. Isırdığınızda, dişlere çok büyük miktarda kuvvet gelir. Eğer dişler tam olarak karşı karşıya gelmiyorsa, arka dişler daha fazla aşınır.

Ortodontik Tedaviden Kimler Yararlanabilir?

Çocukların 7 yaşından önce ortodontik açıdan muayene olması önerilmektedir. 7 yaşından sonra daimi dişler sürmeye başlar ve problem varsa ortaya çıkarılabilir. Tüm dişler ağızda görünmeden önce ortodontik tedaviye başlanırsa erken tedavinin avantajlarından yararlanılabilir. Çocuklar büyüme dönemindeyken, dişlerin düzgün sıralanabilmesi için gereken damak genişletilmesi ekspansiyon aletleri kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bu tedavinin erken yaşlarda yapılması başarılı sonuçlar vermektedir.

Genellikle, büyümekte olan ve 13-19 yaşları arasındaki ergenlik döneminde ortodontik tedaviden yararlanılır. Bu periyotta daimi dişlerin çoğu sürer ve tedavi çok daha etkili olur.

Günümüzde, yetişkinlerde de ortodontik tedavi uygulanabilmektedir. Ancak yetişkinlerdeki tedaviler çok daha karmaşıktır ve varolan problem diş hekimliğinin birkaç dalından faydalanılarak çözümlenebilir. Örneğin, yetişkinler dişeti hastalıklarına yatkın olduğundan, periodontal tedaviye (dişeti tedavisi) gereksinim duyulabilir. Ortodontik tedavinin yetişkinlerde sınırlı olmasının nedeni büyümenin durmuş olmasıdır. Bu nedenle iskeletsel problemleri olan kişilerde çene cerrahisine gereksinim duyulabilir.

Kötü Kapanış Çeşitleri :

Uygun olmayan kapanış iyi bir görünmez. Uygun olmayan kapanışı bulunan birçok kişinin ortodontik tedavi görmek isteme nedeni budur. Ancak bu kişilerde başka zorluklar da mevcuttur. Çiğnemede zorluk çekerler ve çürükler çok daha kolay gelişir. Düzensiz kapanışlar tedavi edilerek kapanış sabitlenebilir ve tüm ağız sağlığı iyileştirilebilir.

Doğru olmayan kapanış çeşitleri:

• Çapraz Kapanış: Bu tip düzensiz kapanışta, üst dişler alt dişlerin önemli derecede içine ya da dışına oturur. Ortodontik tedavi genellikle bu tip kapanış için gereklidir, çünkü çapraz kapanışı olan kişilerde çiğneme ve ısırma oldukça zordur.
• Çapraşıklık: Kendileri için yeterli yer bulunmadığında daimi dişler yanlış bir pozisyonda konumlanırlar. Bunun nedeni çenenin olması gerektiğinden daha dar olması ya da dişlerin dental arka göre çok daha küçük yapıda olmalarıdır.
• Derin Kapanış: Üst ön dişlerin alt ön dişleri olması gerektiğinden çok fazla örtmesi durumunda derin kapanış oluşur. Bazı durumlarda üst dişlerin kesici kenarları alt dişlerin dişetlerine değebilir.
• Ters Kapanış: Alt ön dişlerin üst ön dişlerin önünde konumlandığı durumlarda ters kapanış oluşmaktadır.
• Açık Kapanış: dişler kapatıldığında alt ve üst dişlerin birbirine değmemesi durumudur. Bu takdirde çiğneme etkisiz hale gelir ve arka bölge dişleri daha kolay aşınır. Çünkü ön dişler çiğneme kuvvetlerini eşit şekilde paylaşamazlar ve arka dişler çok fazla basınca maruz kalırlar.
• Dişler Arasındaki Boşluklar: Bazı durumlarda diş kayıpları mevcuttur ya da dişler olması gerekenden daha küçük boyuttadır. Çenenin genişliği normal boyutta ise dişler arasında geniş boşluklar bulunabilir. Bir ya da birkaç diş kaybı olan kişilerde bu boşluklar düzensiz şekildedir. Çünkü kalan dişler bu boşluklara doğru eğilirler.

Tedavi: Braketler ve Retainer

Herkesin değişik bir kapanış tipi olduğundan değişik çeşitlerde tedaviler mevcuttur. Braketler en yaygın olarak kullanılanlardır. Uzun süreli ve hafif bir basınç ile dişlerin hareketini sağlarlar.

Ortodontik tedavinin genellikle iki aşaması bulunur:

• Aktif aşama: Bu aşamada dişlerin uygun sıraya dizilmesi ve kapanışın düzeltilmesi için braket ve diğer apareyler kullanılır.
• Retansiyon Aşaması: Bu aşamada ise dişlerin yeni pozisyonlarında uzun süre kalmalarını sağlamak için retainer kullanılır.

Çocuklarda çene büyümesini yönlendirmek için özel apareyler kullanılır. Ancak bunlar yetişkinlerde çok az kullanılmaktadır.

Braketlerin Yerleştirilmesi :

Farklı tiplerde braketler mevcuttur. Metal, seramik ya da plastikten yapılmış olabilirler. Ancak ortodontik tedavide genellikle paslanmaz çelik braketler kullanılır. seramik ve plastikler kozmetik nedenlerle tercih edilirler. Plastik braketler tedavinin sonunda lekeli ve renklenmiş hale gelebilirler. Plastik ya da seramikten yapılmış olan bantlar sürtünmeye neden olur. Sizin için uygun olan seçenekler ortodontistiniz ile birlikte belirlenecektir.

Braketlerin görevi dişlere uyguladıkları devamlı basınç ile onların istenen yönde hareketini sağlamaktır. Braket kullanımı bir ile üç yıl arasında değişmektedir. Tedavi ilerledikçe dişlerin pozisyonu değişir, braketler de bu yeni konuma göre ayarlanır. Geçmişte, braketler kalın çelik bantlardan oluşup dişin tüm yüzeyini sarmaktaydı. Günümüzde, güçlü yapıştırıcılar sayesinde küçük braketler mevcuttur. Gerektiğinde arka dişlerde ortodontik bantlar da kullanılabilir.

İnce braketler dişlere özel yapıştırıcı materyaller ile yapıştırılır. Sonra ark telleri denen teller braketlerin üzerine yerleştirilir. Ark telleri çeşitli metallerden yapılır. Hareket yönü oluşturarak dişleri yönlendirirler. Diş renginde olan teller, daha az fark edilen ancak daha pahalı tellerdir. İnce elastik bantlara ligatür adı verilir. Ark telleri braketlere ligatürler yardımıyla yerleştirilir. Hastalar her randevuda istedikleri renkleri seçebilirler.

Braketler takıldıktan sonraki ilk günlerde dişlerde ağrı olabilir. Teller, braketler ve bantlar, dil, yanak ve dudaklarda rahatsızlığa neden olur. Bu durum bir ya da iki hafta içinde düzelir. Ancak teller değiştirildiğinde ya da ayarlandığında daha fazla ağrı hissederseniz ağrı kesici ilaç kullanabilirsiniz.

Retainer Kullanımı :

Retainerın kullanılma amacı ortodontik tedavi sonrası dişlerin pozisyonlarını koruyabilmeleridir. Kapanış düzeltildikten sonra, dişler çevresindeki kemik ve dişetleri de sabitlenmelidir. Bu işlem için de retainer kullanılır. Retainerın ne kadar süre kullanılacağı değişmektedir. Çoğunlukla, çocuklar ve gençler 20’li yaşların başlarına kadar retainerı kullanmaktadır. Ancak retainerın kullanım süresin eortodontistiniz karak verecektir.

Ortodontik Tedavinin Riskleri ve Sınırları :

Ortodontik tedavinin riskleri oldukça azdır. Az rastlanmakla birlikte bazı kişilerde metal ya da lateks alerjisi olabilir. Periodontal hastalığı olan hastalar ve özellikle tip 1 diabeti olan kişilerde ortodontik tedavi sırasında komplikasyon gelişmesi mümkündür çünkü destek doku ve dişeti yıkımı bu kişilerde kolayca gerçekleşebilir. Bu hastalar için ortodontik tedavi etkilenen dişlerin uzun dönem sağlığı açısın risk teşkil etmektedir. Ortodontistiniz tedavi risklerini düşünüp karar verecektir.

Hastanın seçimleri istenen sonuçların alınmasında önemli bir rol oynar. Özellikle yetişkinler için çene cerrahisi, periodontoloji ve protez uzmanları ile birlikte çalışarak yapılan multidisipliner uygulamalar ideal bir tedavi için gerekli olmaktadır. Hastanın kapsamlı bir tedavi istememesi tedavi sonuçlarını etkiler. Ancak hastanın durumunu iyileştirerek oluşturulan sonuçlar da en iyi sonuçlar olmasa da kabul edilebilir bir tedavi olacaktır. Tedavi seçenekleri ve beklenen sonuçlar kişiye göre değişmektedir. Ortodontistiniz tedaviye başlamadan önce bu konuda size tam olarak bilgi verecektir.

Büyük Azı Dişlerinin Dik Konuma Getirilmesi Nedir?

Büyük azı dişlerinin dik konuma getirilmesi ortodontik bir tedavi biçimidir. Bu işlemde yana yatmış ya da eğilmiş dişler olması gerektiği orijinal konumuna getirilir.

Büyük azı dişleri ağzın arka bölgesinde bulunur. Geniş ve düz dişler olup, çiğneme ve gıcırdatma bu dişler sayesinde yapılır.

Hangi Durumlarda Uygulanır?

Bir büyük azı dişi çekildikten sonra, o dişin yanında bulunan diş boşluğa doğru hareket etmeye başlar. Büyük ihtimalle de eğik pozisyona gelir. Arada kalan boşluğa yiyecek birikir ve sonuç olarak diş çürüğü ya da dişeti hastalığı oluşur. Aynı zamanda dişin ön yüzeyinde bulunan kemik zarar görebilir. Çünkü, dişe eğimli haldeyken gelen çiğneme kuvvetleri bu bölgedeki kemiğe ekstra kuvvet gelmesine ve yıkımına neden olur. Kemik yıkımı, diş çürüğü ve dişeti hastalığı gibi problemlerden korunmak ve kalan dişlerin sağlığını koruyabilmek için eğilmiş olan dişin eski pozisyonuna getirilmesi gerekir. köprü ya da implant yapılmadan önce eğilmiş durumdaki dişlerin eski pozisyonlarına getirilmeleri önerilmektedir.

Hazırlık

Diş sağlığınız değerlendirilerek sizin için en uygun olan tedavi planı oluşturulur. Ortodontistiniz tarafından dişlerinizin ölçüleri alınır. Sonra bu ölçülerden elde edilen alçı modelleriniz üzerinde gerekli ölçümleri yapara, tedavinizi planlar. Bu plan yapılırken, yüz ve dişlerinizin fotoğrafları ile tüm dişlerinizi ve başınızın yandan görünüşünü içeren röntgenler de kullanılır. Böylece ortodontistiniz, dişlerin hangi durumda sabit bir pozisyonda ve güzel görünümde olacağını belirler.

Nasıl Uygulanır?

Hastanın gereksinimlerine göre işlem de değişiklik gösterir. Bazı hastalar braketlere gereksinim duyarken, bazı durumlarda da retainera benzeyen ve çıkarılabilen apareyler kullanılabilir.

Tedavi süresi de kullanılan apareye göre değişmektedir. Genellikle birkaç ay ile bir yıl arasında değişen sürede tedavi tamamlanır. İki çenede de kullanılan braketler ile birden fazla diş dik pozisyona getirilecek ise tedavi iki yıl ya da daha fazla sürebilir. Apareyler yerleştirildikten sonra ayarlamalar için ayda bir kez ortodontistinizle görüşmelisiniz.

Eksik olan dişin yerine getirilecek yapı için apareylerin çıkarılması beklenir. Ancak eksik diş yerine implant yerleştirilecek ise apareyler çıkarılması tercih edilmeyebilir.

Tedavi Sonrası Bakım

Braket ya da apareyler yerleştirildikten birkaç gün sonra rahatsızlık hissedilebilir. Ayarlamalar sırasında da bu rahatsızlık hissedilebilir. Sabit braketler ve bantlar kullanıldığı takdirde dil, dudak ve yanaklar irrite olabilir. Bu rahatsızlık hissi genellikle azdır ve ağrı kesici ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Başlangıçta ağzın bazı bölümlerinde irritasyonlar olabilir ancak bir hafta içerisinde kaybolur. Ortodontistinizin vereceği özel yumuşak bir mumun braketler ve teller üzerine yerleştirilmesi ile bu irritasyonlar ortadan kalkar.

Riskleri Nelerdir?

Büyük azı dişlerinin pozisyonlarının düzeltilmesi ve ortodontik işlemlerin riskleri yaygındır. Ağız ve diş bakımı çok dikkatli biçimde yapılmalıdır. Aksi takdirde diş yüzeylerin çürüklerin oluşma riski çok yüksektir. Aynı zamanda dişeti hastalığının başlangıç safhası olan gingivitis gelişebilir.

Dişler Arasındaki Boşlukların Ortodontik Tedavi ile Kapatılması

Dişler arasında bulunan boşluklara diastema adı verilmektedir. Çoğunlukla üst ön iki diş arasında görülür. Diş gelişimi sırasında diastemaların olması normaldir. Normal şartlarda daimi köpek dişi (kanin, göz dişi) sürdükten sonra dişler arasındaki bu boşluklar kapanır. Ancak bazen bu boşluklar kapanmaz.

Bazı kişilerde diestama, ortodontik tedavi gerektiren problemlerinden biriyken, bazılarında ise sadece diastema nedeniyle ortodontik tedavi yapılabilmektedir.

Genellikle diastemaların tedavisi kozmetik nedenlerle istenmektedir. Dişler arasında boşlukların bulunması kişinin konuşmasını ve özgüvenini etkileyebilir. Konuşma sırasında boşluklardan ve dilin bu boşluklar arasına girmesinden ötürü bazı sesler oluşabilir. Dilin boşluklar arasına girmesi zamanla boşluklar arasındaki mesafenin açılmasına neden olabilir.

Çocuğunuzun diastema nedeniyle tedaviye ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız bir ortodontist ile görüşmelisiniz. Tedaviye birkaç yıl boyunca başlanmasa da çocukların 7 yaşından önce ortodontik açıdan muayene olmaları önerilmektedir.

Nedenler

Eğer ön kesici dişlerin yanındaki dişler olan yan (lateral) kesici dişler gerektiğinden küçük boyutta ise diastema oluşabilir. Diş hekiminiz bu dişlerin, kuron, veneer ya da bonding işlemlerinden biriyle büyütülmesine karar verir.

Ön dişler arasında ve üstünde bulunan dişeti dokusu olan frenum geniş yapıdaysa, diastema oluşabilir. Frenum çok kalınsa, dişlerin normal gelişimini ve aralarındaki boşluğun kapanmasını engeller. Bu durumda frenumun uzaklaştırılması işlemi olan frenektomi yapılır. Frenektomi uygulanmazsa ortodontik tedavi etkili olmaz.

Daimi dişleri hiç gelişmemiş olan kişiler de mevcuttur. Bu dişlere konjenital olarak eksik dişler denir. Yan kesici dişler gelişmediği takdirde, ön dişler hareket eder ve diastema oluşabilir. Bu boşluklar, implantlar, köprüler ya da ortodontik tedavi ile giderilebilir. Ortodontik tedavi ile köpek dişi yan kesici dişin olması gerektiği yere getirilir. Doğru tedavinin seçilmesinde birçok faktör rol oynar. Ortodontistiniz ile birlikte bu seçenekleri değerlendirebilirsiniz.

Tedavi :

Diastema tedavisi başlanmadan önce bir ortodontist ile birlikte değerlendirilmesi gerekir. Ortodontistiniz aynı zamanda tedavi sürecini de değerlendirir. Tedavi gerektiğini düşünürse, dişlerin ölçüsü alınarak, çalışma modelleri hazırlanır. Detaylı bir klinik muayene yapılır ve dişleiniz ve yüzünüzün fotoğrafları alınır. Aynı zamanda panoramik ve sefalometrik röntgenler alınarak incelenir.

Yaşınız, diş gelişiminiz ve yüz/iskelet ilişkiniz tedavinin değerlendirilmesi için önemlidir.

Tedavi Sonrası :

Braket ile tedaviden sonra retainer kullanılması gerekebilir. Düzeltilmiş diş pozisyonları retainer ile sabitlenir. Ortodontist retainer takma sürecine karar verir.