Endodonti- Kanal Tedavisi

Kanal Tedavisi

Endodonti, diş pulpasına kadar ilerlemiş problemler ile ilgilenen diş hekimliği dalıdır. Pulpa dişin merkezinde ve her diş kökünün kanallarında yer almaktadır. Dişi besleyen bağlayıcı doku, kan damarları ve sinirlerden oluşur. Diş oluştuktan sonra pulpa, pulpa odasından ve kök kanallarından güvenli bir şekilde alınabilir. Endodontik tedavi de kanal tedavisi olarak bilinen pulpanın yerinden alınması işlemidir.

Kanal Tedavisine Neden Gerek Duyulur?

Pulpada enfeksiyon ya da kalıcı bir hasar varsa kanal tedavisine gerek duyulur. Tedavi edilmemiş çürükler pulpa enfeksiyonuna neden olabilir. Diş minesi ve dentin çürük nedeniyle kök kanalına kadar madde kaybına uğrar ve çürük nedeniyle oluşan bakteri pulpada enfeksiyon oluşumuna neden olur. Dişin iç kısmında bulunan bu enfeksiyonlar için antibiyotikler sonuç almada etki değildir. Bu enfeksiyon iltihaplanmaya neden olur ve iltihaplanma da kanın dişe ulaşmasını engeller. Bu nedenle antibiyotiklerin kan dolaşımı yoluyla enfeksiyona ulaşmaları zordur. Kanın pulpaya ulaşması zorlaştıkça, pulpanın kendi kendini iyileştirmesi de zorlaşır.

Dişte meydana gelmiş olan kırılma, çatlama, travma ya da bir veya birden fazla yapılmış dolgular gibi derin restoratif çalışmalar belirli bir müddet sonra pulpaya zarar verebilir. Ayrıca diş için yapılmış olan herhangi bir işlem de pulpaya zarar verebilir. Kuron uygulanacak kişiler uygulamadan önce diş kökü için kanal tedavisine ihtiyaç duyabilirler.

                                                                  

Birçok vakada enfeksiyon olmamasına rağmen pulpa iltihaplanabilir ve sonrasında iyileşip normal hale dönebilir. Kanal tedavisi yapılmadan önce dişin röntgeni çekilerek böyle bir iltihap bulunup bulunmadığı tespit edilir. Pulpada bulunan iltihap ağrıya ve enfeksiyona neden olabilir.Pulpada meydana gelen enfeksiyon ise apse oluşumuna ve dişi çevreleyen kemikte zarara neden olabilir.

Kanal tedavisinin amacı dişi, enfekte olmuş ya da zarar görmüş pulpayı çıkartarak kurtarmak ve herhangi bir iltihabı tedavi etmek boş kanalları özel bir dolgu maddesi ile doldurmaktır.
Eğer kanal tedavisi yapılmazsa dişin çekilmesi gerekebilir.

Doğal dişi korumak her zaman tercih edilir. Bir ya da daha fazla diş eksikliği komşu dişlerin yer değiştirmesine, duruş şeklinin bozulmasına sebep olabilir. Ayrıca doğal dişleri korumak implant ve köprüler gibi pahalı ve derin tedavilerin uygulanmasını gerektirmez. Hasar görmüş ve enfekte olmuş bir dişe kanal tedavisi uygulanmaması durumunda diş vücudun enfeksiyon merkezi haline gelir.

Kanal tedavisi uygulanması tedavi uygulanan dişin birkaç sene sonra çekilmeyeceği anlamına gelmez. Genelde kanal tedavileri derin ve geniş alana yayılmış çürüklerden ötürü yapılır. Bu nedenle diş zayıf duruma düşer. Kanal tedavisinden sonra diş kuronla kaplandığı ya da diş renginde olan kompozit dolgu ile doldurulduğu takdirde, diş ömür boyu kullanılabilir.

Belirtileri Nedir?

Eğer pulpada bir enfeksiyon mevcutsa, ağrı duyulmaması olasıdır. Herhangi bir tedavi uygulanmadığı takdirde enfeksiyon ağrıya ve şişmeye neden olabilir. Bazı durumlarda apse de oluşabilir. Sonuç olarak dişin çekilmesi gerekebilir.

Tedavi Süresi

Dişin durumuna bağlı olarak kanal tedavisi bir ya da iki seansta yapılabilir. Enfekte olmuş bir diş için, enfeksiyonun tamamen ortadan kaldırıldığından emin olmak için birkaç seans gerekebilir. Dişin pozisyonuna göre tedavi zor olabilir. Ayrıca, dişte birden fazla ve kıvrımlı kanallar bulunması tedavinin uygulanmasını zorlaştırır. Komplike olmayan bir kanal tedavisi genellikle bir seansta tamamlanır.

Kanal tedavisinden sonra diş kuronla kaplanır ya da dolgu ile restore edilir.

Dişiniz, ısırdığınızda, dokunduğunuz ya da dişinizi dilinizle ittiğinizde belirgin bir şekilde acıyorsa, birkaç saniyeden daha uzun bir süre için soğuğa ve özellikle sıcağa karşı dişinizde hassasiyet varsa, problemli diş civarında şişlik varsa, ağrılı ya da ağrısız renk değişikliği olan ya da kırık bir dişiniz varsa kanal tedavisi gerekli olabilir.

Tedavi Aşamaları

• Gerekli ise anestezi uygulanır. Anestezi uygulamasından sonra pulpa odasına ulaşmak için dişte kavite açılır. Daha sonra kök kanallarının uzunluğu ölçülür.
• Kanal uzunluklarının belirlenmesi için röntgen çekilir. Ölçüsü alınacak kanala eğe konur. Daha sonra tekrardan film çekilerek eğenin kanalın bitimine ne kadar yaklaştığı tespit edilir.
• Enfeksiyon özel olarak üretilmiş aletler olan eğeler ile temizlenir. Kanal antiseptik yıkama solüsyonları ve eğelerle genişletilir. Daha sonra kanal kurutulur.
• Kanal tedavisinin sonuç verebilmesi için dişte bulunan bütün ana ve yan kanalların temizlenmesi gerekir. Genellikle üst ön dişlerde bir, alt ön dişlerde bir ya da iki, küçük azı dişlerinde bir ya da iki, büyük azı dişlerinde üç ya da dört kanal bulunmaktadır. Ama kişiden kişiye kanalların lokasyonu ve şekli değişiklik gösterir.
• Ana ve yan kanalların temizlenmesinde Nd:YAG laser kullanımı ile solüsyonların ulaşamadığı bölgelerde dezenfeksiyon tam anlamıyla sağlanır.
• Kanallar kalıcı materyaller olan gütaperkalar ile doldurulur. Gütaperkalar kanallarda enfeksiyon oluşmasını ve kontaminasyonu engeller.
• Diş kalıcı dolgu ya da kuron uygulanmasına hazır hale gelene kadar açık kalan kısmı kapamak amacıyla gütaperkalar üzerine geçici dolgu maddesi yerleştirilir.
• Ne tür bir restorasyonun yapılacağı dişin durumuna bağlıdır. Diş, kompozit dolgu, inley, kuron ya da post&corelu kuron ile restore edilir. Özellikle çiğnemeden kaynaklanan deformasyon nedeniyle azı dişlerinde kuron uygulamasına ihtiyaç duyulabilir. Kuron dişin yeniden kuvvetlenmesini sağlar ve dişi kırılmaktan korur. Kuron mümkün olduğunca çabuk uygulanmalıdır. İdeal olanı, kanal tedavisinden sonra bir ay içinde yapılmasıdır. Dişin kalıcı olarak restore edilmesi dişin daha sonra zarar görmesini engellemek için önemlidir. Geçici dolgu dayanıklı olmadığından, yerine daimi dolgu yapılması şarttır.

Kanal tedavisinde çıkartılan pulpa ısıya karşı reaksiyon veren kısımdır. Kanal tedavisi yapılmış olan dişi çevreleyen doku ve sinirler halen yerinde bulunduğu için, diş basınç ve dokunmaya karşı hassas olabilir.

 

Kanal Tedavisi Sonrası

Tedaviden sonraki iki ya da üç gün kanal tedavisi yapılan dişte ağrı olabilir. Tedavi edilen kısımla çiğnememeye özen gösterilmelidir. Ağrıyı azaltmak için ağrı kesiciler kullanılabilir.

Olası Komplikasyonlar

Kanal tedavisi için kanal açıldığında havada bulunan oksijen, buraya bakteri yerleşmesine neden olabilir ve burada çoğalan bakteriler iltihap ve ağrı oluşumuna neden olur.

Bakteriler diş kök ucundan dışarı itilebilir. Diş kökünün bitiminde kan damarlarının dişe giriş yapmasını sağlayan küçük bir delik bulunmaktadır. Bazen kanal tedavisi sırasında bu küçük delikten dişi çevreleyen dokuya ulaşabilir. Bu durumda çevreleyen doku enfekte olur ayrıca iltihaplanması da olasıdır. Ağrı kesiciler ve antibiyotiklerle iltihabın kurutulması ve tedavi edilmesi mümkündür. Bu iltihap temizlenene kadar geçen süreç ağrılı bir süreç olabilir.

Kanal tedavisi sırasında kanalların var olmamasından ya da kıvrımlı olmalarından ötürü dişin diğer kısımlarında delik oluşturulabilir. Kanal tedavisinde kullanılan aletler kıvrımlı kanallara uyum sağlayabilecek biçimde üretilmişlerdir. Ama bazen aletler kanal kavsine uyum sağlayamayarak dişin kenarında bir delik oluşturabilir. Bu deliğe tükürük ulaşırsa dişin daha ileri bir tedavi görmesi ya da çekilmesi gerekebilir. Dişeti çizgisinin altında uzak bir noktadaysa tükürük bu noktaya ulaşamayabilir ve müdahale yapılmadan iyileşme olasılığı vardır.

Eğer bir kanal köküne girilmemiş ya da kanallar tam olarak temizlenmemiş, kanal boyu doğru olarak ölçülmemiş ve enfekte ya da iltihaplı pulpa parçaları kök ucuna çok yakınsa diş enfekte olarak kalabilir. Bunun sonucu olarak da kanal tedavisi tekrarı gerekebilir. Kök kanallarının yan dalları olabilir ve geleneksel tedavi yöntemleri ile bu dallara ulaşmak mümkün olmamaktadır. Bu nedenle Nd:YAG laser kullanılarak bu sorun giderilmeye çalışılmaktadır.

Tedavi sırasında kanal aleti, kanal içinde kırılabilir. Eğer kanalın temizlenmesi tamamlandıysa ve kırılan parça kök ucunda kaldıysa tedaviye bu şekilde devam edilir. Ancak kök kanalının temizliği bitirilmediyse, kalan parça kökün ucunda değil ve kök ucuna bu nedenle ulaşılamıyorsa, parça mutlaka alınmalıdır. Parça dişin üst kısmından alınabilir ama bazı vakalarda ancak cerrahi şartlarda alınabilir. Apisektomi olarak adlandırılan bu işlemde diş köküne ulaşabilmek için dişetinde küçük bir kesi yapılır ve parçanın bulunduğu kök bölümü alınır.

Ağrı Olur mu?

Genellikle kanal tedavisi sırasında ağrı hissedilmez. Kanal tedavisi olan diş ve onu çevreleyen kısım tamamıyla uyuşmuş durumdadır. Uyuşturucu jeller ve modern enjeksiyon sistemleri sayesinde enjeksiyon uygulamaları da acısız gerçekleşmektedir.

Kök Rezeksiyonu Nedir?

Kök rezeksiyonu üç kökü olan üst azı dişleri gibi çok köklü dişlerin bir kökünün alınması işlemdir. Bazı durumlarda alınan diş kökünün desteklediği kuronun da alınması gerekebilir.

Bu işlemden önce dişin kanal tedavisi görmesi gereklidir.

Eskiden kök rezeksiyonu işlemleri daha sık uygulanan işlemlerdi. Ama günümüzde dişin çekilip yerine implant uygulanması daha çok tercih edilmektedir. Doğal dişin bırakılması daha çok tercih edilse de bazı durumlarda implant uygulaması daha iyi bir seçenek olmaktadır.

Kök Rezeksiyonun Amacı

Çok köklü dişlerin, tek bir kökünde bulunan problemi ortadan kaldırmak için kök rezeksiyonu uygulanır. Bu problemler diş çürüğü, dişte kırık ya da kökün etrafında bulunan kemikte kayıp şeklinde ortaya çıkabilir.

Kök Rezeksiyonuna Hazırlık

İlk olarak kök rezeksiyonu uygulanacak dişe kanal tedavisi yapılmalıdır. Kök rezeksiyonundan önce röntgen çekilerek ve diş hekiminin yapacağı kontrolle diş çürüğü ve dişeti problemlerinin bulunduğu alanlar tespit edilir. Daha sonra işlem için lokal anestezi uygulanır.

Kök Rezeksiyonu İşlemi Nasıl Yapılır?

Genellikle diş köklerine ulaşmak için dişetlerine insizyon uygulanır. Döner alet yardımıyla kök, dişin diğer kısmından ayrılacak biçimde kesilir. Eğer dişte çürük ya da kurtarılamayacak başka parçalar varsa onlar da diş hekimi tarafından uzaklaştırılır.

İşlemden sonra operasyon alanı steril tuzlu solüsyon ile yıkanır. İnsizyonu kapamak amacıyla dikiş atılır. Dişe geçici dolgu ya da kuron uygulanır. Birkaç ay sonra geçici dolgu ya da kuron kalıcılarla değiştirilir. İşlemden sonra diş hekimi ağrı kesici ilaçlar, antimikrobiyal klorheksidin içeren ağız gargarası ve antibiyotikler kullanmanızı gerekli görebilir.

Tedavi Sonrası

Tedaviden sonra 24 ile 48 saat içinde rahatsızlık, şişme ve hafif kanama olabilir. Dikişler alınana kadar tedavi olan diş ile çiğneme yapılmamalıdır. Şişlik tedaviden yaklaşık 48 saat sonra en yüksek seviyeye ulaşır ve daha sonra yok olur. Şişliği indirmek için yüze haricen buz uygulaması yapılabilir.

Tedaviden bir hafta ya da on gün sonra dikişler alınır. Diş hekimi dişetlerinin iyileşmesini kontrol eder. Dişetleri iyileştikten sonra dolgu ya da kuronla gerekli restorasyon yapılır.

Riskleri Nedir?

Ağızda uygulanan diğer cerrahi işlemlerde olduğu gibi kök rezeksiyonu işleminin de enfeksiyon riski vardır.

Kök rezeksiyonu işleminden sonra diş köklerinden biri alındığı için daha az güçlü olacağından dişin kırılma riski eskisine göre daha yüksek olacaktır. Dişte meydana gelebilecek diğer komplikasyonlar dişin çekilmesini gerekli kılabilir.

Tedaviden sonraki günlerde ağrı seviyesinde artış, şişme veya kanama olursa; geçici kuron ya da dolgu düşerse diş hekiminize danışmanız gerekir.

Kanal Tedavisi Görmüş Dişlerin Yeniden Yapılandırılması

Kanal tedavisi görmüş diş ön dişlerden biri ise ya da küçük miktarda madde kaybı varsa diş kompozit dolgu ile yeniden yapılandırılabilir. Ancak arka dişlerde genellikle kurona ihtiyaç duyulur.

Bazı dişlerin kuron yapılmadan önce desteklenebilmesi için bir altyapıya ihtiyaçları vardır. Bu altyapıya “core” adı verilir. Bu altyapının yerinde tutulabilmesi için “post” kullanılır. Bunun için dişin kanal tedavisi görmüş olması gerekmektedir. Kök kanallarındaki dolgu materyalinin bir kısmı uzaklaştırılarak fiber post için yer hazırlanır.

Fiber postlar önceden hazırlanmış materyallerdir. Dişin içindeki postun çevresine “core” materyali ile altyapı oluşturulur. Fiber post ve “core” materyalleri ön bölge dişlerinde estetik kaygı olmaksızın kullanılabilirler.

Kuron laboratuarda hazırlanır ve porselen, metal ya da ikisinin kombinasyonu şeklindedir. Hazırlanmış olan kuron bu altyapı üzerine yapıştırılır.

Kanal Tedavisi Tekrarı Ya Da Cerrahi Çözüm

Kanal tedavisi çeşitli nedenlerden ötürü başarısız olabilir. Enfeksiyon tam olarak uzaklaştırılamamış ya da kanalların hepsi temizlenememiş olduğunda diş tekrar enfekte olabilir. Kök kanalı eski bir dolgu ve kuronun sızıntısından ötürü bakteriler tarafından tekrar enfekte olabilir.

Kök kanal tedavisinin tekrarlanmasında (retreatment), önceki tedavide yapılmış olan tüm restoratif materyal kaldırılmalıdır. Başarısız olmuş kanal tedavileri genellikle enfeksiyon içerir ve bu enfeksiyonun ortadan kaldırılması zordur ve zaman alır. Bu nedenle kanal tedavisinin tekrarlanması, kanal tedavisinin ilk yapıldığı süreden daha uzun sürer.

Bazı vakalarda endodontik cerrahi gerekmektedir. Kanal tedavisinin tekrarı yerine ya da tekrarlanmasından sonra, endodontik cerrahi yapılabilir. İkinci kez kanal tedavisi uygulanması problem yaratacak ise yerine endodontik cerrahi uygulanabilir. Örneğin, kanal tedavisi yapılmış olan dişin post ve core gibi bir restorasyonu varsa dişe zarar vermeden bunu uzaklaştırmak zor olacaktır.

Endodontik cerrahi sırasında,

• Öncelikle, dişin yanından küçük bire insizyon yapılarak kök ucu çevresindeki enfekte doku temizlenir.
• Sonra kök ucu Er:YAG laser yardımı ile 3-4 mm kadar esilir ve kök ucundan kanal içi temizlenir.
• Kök ucu çevresi Nd:YAG laser ile biyostimüle edilir.
• Kök ucu dolgusu yapılır ve dikişler atılır.

Cerrahideki başarı % 80-90’dır. Ancak cerrahi ile başarı sağlanamazsa, diş çekilmek zorunda kalır.

VİTAL PULPOTOMİ Nedir?

Vital pulpotomi işlemi dişin orta kısmında bulunan sinir ve damar paketi olan pulpanın bir kısmının çıkarılmasıdır. Dişin dışarıdan görebildiğimiz dişetinin üzerinde bulunan kısmı olan kuron bölümünün içindeki pulpa çıkarılır. Vital pulpotomi kanal tedavisinden daha az invaziv bir işlemdir. Kanal tedavisinde dişin dişeti altında bulunan kökleri içinde bulunan pulpa da alınmaktadır.

Vital pulpotomi, genellikle çocuklarda uygulanır. Diş çürüğü kuron kısmındaki pulpaya ulaştığı halde, köklerdeki pulpa halen sağlıklı ise uygulanabilen bir işlemdir. Aynı zamanda pulpa bir yaralanma ya da travma sonucunda ortaya çıktığında da uygulanabilir. Köklerdeki sağlıklı pulpa yerlerinde bırakılarak etkilenmiş olan kısım alınır.

Başarılı bir vital pulpotomi uygulamasından sonra hassasiyet ve ağrı ortadan kalkar. Aynı zamanda dişin kırılması önlenerek çevre destek dokular da korunmuş olur.

Hangi Durumlarda Uygulanır?

Diş çevresinde herhangi bir şişlik ya da abse yoksa ve vital pulpotomi uygulanacak diş sallanmıyorsa uygulanabilir. Şişlik ya da abse olduğu takdirde başka bir tedavi tipi uygulanmalıdır.

Vital pulpotomi, genç sürekli dişlerde olduğu gibi süt dişlerinde de uygulanabilir. Süt dişlerinde uygulamanın amacı dişleri çekilmekten kurtarmaktır. Çünkü süt dişleri zamanından önce çekilecek olursa arkasından gelecek olan daimi dişin sürme yönünün değişmesine neden olabilir.

Daimi diş sürdükten kısa bir süre sonra çürük ya da yaralanmaya maruz kalırsa kanal tedavisine ihtiyaç duyulur. Ancak kanal tedavisi diş kökü gelişimi tamamlanana kadar yapılmaz. Bu durumda vital pulpotomi uygulanabilir. Geleneksel kök kanalı tedavisi diş köklerinin gelişimi tamamlandıktan sonra yapılabilir.

Preparasyon (Hazırlık)

İşlemden önce röntgen alınır. Böylece dişin pozisyonu ve anatomik durumu ve aynı zamanda diş kökünde enfeksiyon olup olmadığı görülebilir.

İşlem lokal anestezi altında gerçekleştirilir.

Nasıl Uygulanır?

• Çürük dokuları dişten uzaklaştırmak ve pulpaya ulaşabilmek için döner alet ya da Er:YAG laser kullanılır.
• Zarar görmüş olan pulpa çıkarılır ve kalan sağlıklı kısmın üzerine ilaç konur.
• Diş kanal tedavisi yapılana kadar geçici bir dolgu maddesi ile tamamlanır.

Tedavi Sonrasında Yapılması Gerekenler

Düzenli kontroller ile dişin durumu izlenir.

Riskleri Nelerdir?

% 90- 95 oranında başarı sağlanabilmesine rağmen, tedavi sonrasında başarısız olunduğu ya da komplikasyon geliştiği durumlar da mevcuttur. Vital pulpotomide kullanılan bazı ilaçlar diş çevre dokularında irritasyona neden olabilir. Etkilenen dişin çevresinde yanmaya benzer bir hassasiyet hissedilmesi mümkündür.

Dişin geri kalan sinir dokusunda enfeksiyon mevcutsa pulpotomi başarısız olur. Sinirdeki enfeksiyon erken dönemlerde ise zaman içinde iyileşmesi mümkündür. Diş hekimi işlem sırasında enfeksiyonun durumunu kontrol eder.

Vital pulpotomiden sonra ağrı mevcutsa kalan pulpanın uzaklaştırılması için kök kanalı tedavisi gerekebilir.